دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم
«دفتر تبلیغات اسلامی» اولین نهاد فرهنگی انقلاب است که به فرمان حضرت امام خمینی در بهار ۱۳۵۸ تأسیس شد. این نهاد به فعالیت‌های علمی، تبلیغی، فرهنگی و هنری، پژوهشی، آموزشی می پردازد.
تأسیس دفتر تبلیغات
«دفتر تبلیغات اسلامی» اولین نهاد فرهنگی و تبلیغاتی انقلاب است که به فرمان حضرت امام خمینی در بهار ۱۳۵۸ تأسیس شد. این نهاد فرهنگی ـ مذهبی ابتدا با عنوان «دایره‌ی تبلیغات امام» فعالیت می‌کرد و سپس به «دفتر تبلیغات امام» تغییر نام داد و مدتی بعد با عنوان حقوقی «دفتر تبلیغات اسلامی حوزه‌ی علمیه‌ی قم» به فعالیت‌های علمی، فرهنگی و هنری، پژوهشی، آموزشی، تبلیغی، انتشاراتی، مطبوعاتی و رایانه‌ای خود ادامه داد. (www.qomct.com)
در مرداد ۱۳۵۸ امام در حکمی به آیت‌الله محمد مؤمن، او را موظف به رسیدگی به امور دفتر تبلیغات نمودند (صحیفه‌ی امام، ج۹، ۲۷۰) و سپس محمد عبایی‌خراسانی، مسئولیت این دفتر را بر عهده گرفت. او در جریان تأسیس شورای عالی تبلیغات اسلامی شرکت داشت و نمایندگی آن دفتر را عهده‌دار بود (همان، ج۱۱۰، ۱۴)، در ۱۳۶۳ ش، دارالتبلیغ اسلامی که توسط آیت‌الله شریعتمداری تأسیس شده بود با پیشنهاد ادستان وقت انقلاب اسلامی و با دستور امام به این دفتر داده شد و آن محل به عنوان مقر دفتر تبلیغات تعیین گردید. (همان، ج۱۹، ۱۹۱)
در ۱۳۶۴ بنا به درخواست جمعی از بزرگان حوزه علمیه قم مبنی بر انتصاب نماینده از طرف امام در این دفتر، امام آیت‌الله محمد عبایی خراسانی را نماینده‌ی خود در این دفتر منصوب و تأکید کردند. (همان، ۲۶۳) پس از آن این دفتر به عنوان نهادی منتسب به امام، فعالیت‌های خود را گسترش داد و به تدوین اساسنامه‌ای مبادرت ورزید.
در ۱۳۶۷ و در پی درخواست سرپرست دفتر و در راستای تأمین هزینه‌های این دفتر، امام اجازه دادند که بخشی از اموال توقیفی عوامل رژیم پهلوی به این دفتر اختصاص یابد.(صحیفه‌ی امام، ج۱۹، ۴۹۴)
اهداف و وظایف دفتر تبلیغات
اهداف و وظایف این دفتر عبارت است از:
- تبیین و تدوین عقاید و اندیشه‌های دینی و معارف قرآن کریم
- ارائه‌ی خدمات آموزشی، کمک آموزشی، تحقیقاتی و مطالعاتی به حوزه‌های علمیه
- بهره‌گیری از توان علمی و اسلامی حوزه‌ها جهت تأمین پشتیبانی‌های لازم از نظام فرهنگی و تبلیغی کشور در راستای تحقق اندیشه‌ها و آرمان‌های پیشوای بزرگ امت اسلامی، حضرت امام خمینی و رهبر معظم انقلاب اسلامی (مدظله‌العالی)
- بررسی و شناخت نیازها و اولویت‌های آموزشی، تحقیقاتی، سیاسی و فرهنگی و هنری حوزه‌های علمیه و اقدام در جهت رفع کمبودهای آن در چارچوب سیاست‌های مصوب
- شناسایی و جذب و اعزام روحانیان واجد شرایط تبلیغ به سازمان‌ها و مناطق مورد نیاز کشور
- تهیه و انتشار کتب و نشریات تخصصی و ایجاد بانک‌های اطلاعاتی و نظام‌های اطلاع‌رسانی
- تحقیق و تدوین اندیشه‌ی سیاسی اسلام، مسائل نوپیدای فقهی، کلامی و... .(www.qomct.com)
دفتر تبلیغات اسلامی، این نشریات علمی را نیز منتشر می‌کند:
- آینه‌ی پژوهش، هر دو ماه یک بار
- حوزه، هر دو ماه یک بار
- نگاه حوزه، ماهنامه
- فقه، فصلنامه
- نقد و نظر، فصلنامه
- پژوهش‌های قرآنی، فصلنامه
- بچه‌ها سلام، ماهنامه
- پوپک، ماهنامه
- پاسدار اسلام، ماهنامه
- تخصصی علوم سیاسی، فصلنامه
- با معارف اسلامی آشنا شویم، دو فصلنامه
- نظامی گنجوی، شهریار، فصلنامه. (www.qomct.com)
ارکان و هیئت مدیره
این دفتر هیئت مدیره‌ای دارد که با نظر و حکم مقام معظم رهبری مدظله العالی منصوب می‌شود و عالی‌ترین مرجع تصمیم‌گیری این دفتر و در حقیقت بالاترین دستگاه سیاست‌گذاری و نظارت عالی بر فعالیت‌های دفتر است. هیئت مدیره، در شکل‌گیری ساختار سازمانی، تدوین اساسنامه، شرح وظایف و گسترش فعالیت‌های فرهنگی، آموزشی و هویت‌دهی به تلاش‌های دفتر، بالاترین سهم را دارد.
شورای برنامه‌ریزی و ارزیابی، دومین رکن این دفتر است. این شورا که به امر مقام معظم رهبری مدظله العالی راه‌اندازی شده است در سه حوزه‌ی آمار و اطلاعات، برنامه‌ریزی و نظارت و ارزیابی، وظایف و مأموریت‌های زیر را بر دوش دارد:
تهیه، تدوین و پیشنهاد هدف‌های کمی و کیفی بلندمدت و میان مدت و تدوین سیاست‌های اجرایی سالانه بر اساس آن برای پیشنهاد به هیئت مدیره؛ تدوین طرح‌ها و برنامه‌های کلان و خرد با توجه به سیاست‌ها، اهداف و ظرفیت‌های بالفعل و بالقوه‌ی طراحی، اجرا و اداره‌ی سیستم اطلاعاتی مدیریت برای بازجوها و جریان یافتن اطلاعات عملکردها؛ تهیه و ارائه‌ی گزارش‌های تحلیلی و ترکیبی و ارزیابی جهت تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی، تدوین و اصلاح تشکیلات، ساختار و الگوها و معیارها با همکاری معاونت‌ها و مدیریت مربوطه و نظارت دقیق بر پیاده‌سازی تشکیلات و ارائه‌ی گزارش‌های لازم به هیئت مدیره. (www.qomct.com)
مدیریت امور استان‌ها، دیگر رکن این دفتر است که در اواخر سال ۱۳۶۶ با اهداف زیر تشکیل گردید:
- اجرای تجربه‌های چند ساله‌ی دفتر مرکزی به طور تدریجی در استان‌ها و شهرستان‌ها، نسبت به امور تربیت مبلغ، تحقیقات علمی و حوزوی، آموزش‌های مختلف اعم از زبان‌های خارجی، درس‌های جنبی حوزوی و دانشگاهی توسط شعبه‌ها
- ارتقای سطح علمی طلاب و روحانیون
- فعالیت در امور فرهنگی، آموزشی و تبلیغی برای اقشار مختلف به خصوص نسل جوان با استفاده از روحانیون اعزامی از قم و روحانیون متعهد مستقر در شهرستان‌ها
- پرکردن اوقات فراغت جوانان و نوجوانان، اجرای سمینار، اردو و کنفرانس‌های مورد نیاز و طراحی و اجرای طرح عظیم و گسترده‌ی تابستانی «هجرت» شامل تدوین متون آموزشی و تبلیغی، آموزش مبلغان طرح و اعزام آنان
این دفتر در اجرای طرح تابستانی هجرت به امر مقام معظم رهبری، آیت‌الله العظمی خامنه‌ای مدظله‌العالی موفقیت بسیار زیادی کسب نموده و برای مبارزه با تهاجم فرهنگی غرب تلاش زایدالوصفی از خود به یادگار گذاشته است. در سال ۱۳۷۵ آموزش طرح هجرت به معاونت آموزش دفتر تبلیغات اسلامی و تدوین متون آموزشی و تبلیغی و اعزام طرح هجرت به معاونت تبلیغ و اعزام دفتر تبلیغات اسلامی واگذار گردیده و گزارش عملکرد طرح هجرت به تفکیک در معاونت آموزش و معاونت تبلیغ و اعزام آمده است. (گزارش عملکرد، ۵ـ۱۲)
واحد سیاسی، دیگر رکن این دفتر با وظایف ذیل است:
- تهیه‌ی گزارش‌ها و بولتن‌های سیاسی برای آموزش و پرورش سیاسی طلاب اعزامی برای تبلیغ
- تهیه‌ی گزارش‌های تبیینی و تحلیل مواضع داخلی و خارجی برای محققان و طلاب حوزه‌های علمیه
- شناسایی و ارزیابی مواضع سیاسی نظام جمهوری اسلامی ایران در عرصه‌های داخلی و بین‌المللی
- شناسایی و ارزیابی واکنش‌های مختلف نسبت به مواضع جمهوری اسلامی ایران در عرصه‌های داخلی و بین‌المللی
- بررسی و تحلیل مواضع سیاسی افراد، گروه‌ها، جریان‌ها و سازمان‌های مختلف داخلی و خارجی نسبت به انقلاب، نظام اسلامی و جمهوری اسلامی ایران و حوزه‌های علمیه و روحانیت و...
- مدیریت بازرسی وظیفه‌ی شناسایی دفتر از نظر وظیفه‌ای، تشکیلاتی و نقش هر یک از فعالیت‌ها و ارتباطات بین آنها، مراجعه به اطلاعات، آمار عملکردی و سایر اطلاعات برای آگاهی از وضعیت جاری دفتر و نظارت بر حسن جریان امور، اقدام به بازرسی‌ها و بررسی‌های موردی و مقطعی و رسیدگی به تخلفات و شکایات رسیده حسب دستور ریاست دفتر را دارد. (www.qomct.com)
منابع
- مرکز اسناد انقلاب اسلامی، فرهنگنامه نهادهای انقلاب اسلامی، مدخل "دفتر تبلیغات اسلامی، حوزه‌ی علمیه‌ی قم" از داود قاسم‌پور، در دسترس در پایگاه دانشنامه های انقلاب اسلامی و تاریخ ایران، بازیابی: ۲۰ مهرماه ۱۳۹۲.